Een paar weken geleden ging de telefoon. Een schoolleider aan de andere kant van de lijn. Haar vraag? Of we ook iets deden met communicatie.
We moeten er altijd een beetje om lachen. Niet vanwege de vraag. Wel vanwege het feit dat communicatie de basis van ons vak is. Sterker nog: alles is communicatie. Ons leven lang draait om de vraag: hoe verhoud ik mij tot de ander? Maar dat wordt zelden op school geleerd. We leren scheikunde, wiskunde, geschiedenis en Nederlands, maar communicatie wordt op scholen niet gegeven, terwijl het het moeilijkste vak is dat er bestaat! Waarom? Omdat mensen nu eenmaal onvoorspelbaar zijn. Omdat je nooit weet wat je gedrag oproept. En of je zelf weet wat je doet, is ook nog maar de vraag.
Communicatie als kop van Jut
We zien het veel terug in onze teambegeleidingstrajecten: “de communicatie” als kop van Jut op het moment dat er iets niet lekker loopt in het werk of in de samenwerking in een team. Als we er vervolgens op doorvragen wat er dan aan de hand is met de communicatie, dan wordt het meestal een beetje mistig: soms iets met regels en afspraken, regelmatig iets met duidelijkheid en onduidelijkheid, heel vaak iets met “het MT” dat niet goed communiceert.
Tegelijkertijd gebeurt er ook iets anders. Waar het onderwerp communicatie altijd groot oplicht in de Mentimeter als antwoord op onze vraag (die altijd ergens in een teambegeleidingstraject aan de orde komt) ‘welk gedrag laten we als team zien dat ons belemmert bij het bereiken van onze doelen?’, licht het óók groot op als antwoord op de vraag ‘welk gedrag laten we als team zien dat ons helpt bij het behalen van onze doelen?’. Communicatie dus, zowel als belemmerende als stimulerende factor!
We snappen ‘m wel, deze tegenstrijdigheid. Want als we ergens veel gesprekken voeren dan is het in het onderwijs. Met leerlingen, met collega’s, met ouders. En daarin gaat – gelukkig! – heel veel goed.
Communicatie is meer dan met elkaar praten
Want meestal weet je, als het goed is, wel wat er vaktechnisch van je wordt verwacht, en wat je taakopvatting zou moeten zijn. Maar het is een kwestie van ervaring om erachter te komen hoe je met elkaar moet omgaan. Dat allereerst. En wat dacht je vervolgens van diepere vraagstukken als hoe persoonlijk ga je met elkaar om? Wat vertel je en wat houd je geheim? Durf je uit te spreken dat je ergens anders over denkt dan je collega’s? Durf je te zeggen dat jij ergens op een heel andere manier naar kijkt?
Als mensen met elkaar praten, gaat het dus over veel meer dan inhoud alleen: behalve dat het gesprek ergens over gaat, spreken we op een bepaalde manier met elkaar en spelen onze gevoelens bewust en onbewust een grote rol in onze interacties.
De eerste stap: luisteren om te begrijpen
Communicatie: het is hét thema waarmee we aan de slag gaan in onze teambegeleidingstrajecten. Daarbij laten we ons inspireren door de Theory U van Otto Scharmer, die in dit geval spreekt over ‘verbindende interactie’ en over ‘actie vanuit een verbinding met een groter geheel.’ De essentie hiervan? Wanneer luisteren om te reageren overgaat in luisteren om te begrijpen, dan ontstaat er écht contact. Vanuit dat contact kan er een dialoog ontstaan van waaruit het mogelijk wordt om te verbinden, verder te ontwikkelen, echt te vernieuwen of iets nieuws te creëren.
Spannend? Jazeker! Omdat niet altijd op voorhand al vaststaat waar dit pad toe leidt. Maar één ding staat voor ons vast. En dat is dat de weg zich ontvouwt door op pad te gaan: in actie komen, communiceren, experimenteren, ‘fouten’ durven maken en de tijd nemen om op dat alles te reflecteren.
Verder lezen?
Ben je geïnteresseerd in handvatten voor verbindende interactie in jouw team, lees dan de informatie over het jaartraject “Op avontuur naar een professionele cultuur”.
Ben je geïnteresseerd in bewustwording van jouw eigen manier van communiceren en handelen, dan wijzen we je graag op de pagina’s over individuele begeleiding en de vierdaagse “Persoonlijk leiderschap”.